Zehirlenme Nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.
Zehirlenmelerde Genel Belirtiler Nelerdir?
• Sindirim Sistemi Bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal,
• Sinir Sistemi Bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk,
• Solunum Sistemi Bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması,
• Dolaşım Sistemi Bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması.
Zehirlenme Hangi Yollarla Meydana Gelir?
Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.
1. Sindirim Yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler; genellikle ev ya da bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
2. Solunum Yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ve ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.
3. Deri Yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler; böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.
Sindirim Yoluyla Zehirlenmede İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Bilinç kontrolü yapılır.
• Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır. Zehirli madde, ele temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır.
• Yaşam bulguları değerlendirilir.
• Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir.
• Özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz.
• Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir.
• Üstü örtülür.
• Tıbbi yardım istenir (112).
Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir. Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tıbbi müdahaleye yardımcı olmak için;
• Zehirli maddenin türü nedir?
• İlaç ya da uyuşturucu alıyor mu?
• Hasta saat kaçta bulundu?
• Evde ne tip ilaçlar var? gibi soruların cevabı araştırılır.
Solunum Yolu ile Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır.
• Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC).
• Yarı oturur pozisyonda tutulur.
• Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir.
• Tıbbi yardım istenir (112).
• İlk yardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır.
• Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır.
• Elektrik düğmeleri, diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz.
• Yoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır.
• Derhal itfaiyeye haber verilir (110).
Deri Yolu ile Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Yaşam bulguları değerlendirilir.
• Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir.
• Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır.
• 15-20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır.
• Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmelerde Genel İlk Yardım Kuralları Nelerdir?
• Zehirlenmeye neden olan maddeyi ya da zehirlenen kişinin ortamdan uzaklaştırılması
• Hayati fonksiyonların devamının sağlanması
• Sağlık kuruluşuna bildirmesi (112)
Şofben Kazaları
Şofben sıcak su temini için birçok konutta hâlâ kullanılmaktadır. Elektrikle çalışanlar genellikle termostat arızası nedeniyle kazan patlamalarına neden olabilmekte ve kişiler sıcak su yanıkları ile karşılaşabilmektedir. LPG ile çalışan şofbenler ile de kazalar olmaktadır.Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma sırasında tüketilmesine bağlıdır.LPG zehirli değildir. Ancak; 6 m3 den küçük iyi havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında ortamdaki oksijen hızla tükenmekte ve kişiler bu yüzden havasızlıktan boğularak kaybedilmektedirler.
Şofben Kazalarında İlk Yardım
• Kişi ortamdan uzaklaştırılır.
• Hareket ettirilmez.
• Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC).
• Havayolu açıklığı sağlanır.
• Tıbbi yardım istenir (112).
Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?
• Banyo içerden kilitlenmemeli,
• Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı,
• Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı,
• Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm den uzun olmamalı,
• Banyodaki kişiler kontrol edilmeli.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Endüstriyel merkezlerde önemli bir sorundur. Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunur. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve rahatsız edici olmayan bir gazdır. Hemoglobine bağlanma kapasitesi oksijenden 280 kat fazladır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
• Aşırı yorgunluk, huzursuzluk,
• Grip belirtileri,
• Bulantı-kusma, baş dönmesi, karıncalanma,
• Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi,
• Göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü,
• Solunum durması, kalp durması, koma.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde İlk Yardım
• Kişi ortamdan uzaklaştırılır.
• Hareket ettirilmez.
• Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC).
• Hava yolu açıklığı sağlanır.
• Tıbbi yardım istenir (112).
Arı Sokmalarının Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler kısa sürer. Acı, şişme, kızarıklık gibi lokal belirtiler olur. Arı birkaç yerden veya nefes borusuna yakın bir yerden soktuysa ya da kişi alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.
Akrep Sokmalarının Belirtileri Nelerdir?
Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluşturur.
• Ağrı,
• Ödem,
• İltihaplanma, kızarma, morarma,
• Adale krampları, titreme ve karıncalanma,
• Huzursuzluk, havale gözlenebilir.
Yılan Sokmalarının Belirtileri Nelerdir?
Lokal ve genel belirtiler verir.
• Bölgede morluk, iltihaplanma (1-2 hafta sürer),
• Kusma, karın ağrısı, ishal gibi sindirim bozuklukları,
• Aşırı susuzluk,
• Şok, kanama,
• Psikolojik bozukluklar,
• Kalpte ritim bozukluğu, baş ağrısı ve solunum düzensizliğidir.
Deniz Canlıları Sokmasında Belirtiler Nelerdir?
Çok ciddi değildir. Lokal ve genel belirtiler görülür.
• Kızarma,
• Şişme,
• İltihaplanma,
• Sıkıntı hissi,
• Huzursuzluk,
• Havale,
• Baş ağrısıdır.
Kedi-Köpek Gibi Hayvan Isırmalarında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Hasta/yaralı yaşamsal bulgular yönünden değerlendirilir (ABC).
• Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır.
• Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır.
• Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır.
• Derhal tıbbi yardım istenmeli (112).
• Hasta kuduz ve/veya tetanos aşısı yaptırması hususunda uyarılmalıdır.
Arı Sokmalarında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Yaralı bölge yıkanır.
• Derinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır.
• Soğuk uygulama yapılır.
• Eğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır.
• Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi yardım istenir (112).
Akrep Sokmalarında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez.
• Yatar pozisyonda tutulur.
• Yaraya soğuk uygulama yapılır.
• Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır.
• Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.
Yılan Sokmalarında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Hasta sakinleştirilip dinlenmesi sağlanır.
• Yara su ile yıkanır.
• Yaraya yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar (yüzük, bilezik vb.) çıkarılır.
• Yara yeri, baş veya boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır.
• Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır (turnike asla yapılmaz).
• Soğuk uygulama yapılır.
• Yara üzerine herhangi bir girişimde bulunulmaz (yara emilmez).
• Yaşamsal bulgular izlenir.
• Tıbbi yardım istenir (112).
Deniz Canlıları Sokmasında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?
• Yaralı bölge hareket ettirilmez.
• Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır.
• Etkilenen bölge ovulmamalıdır.
• Sıcak uygulama yapılmalıdır.